สมฺมาสมาธิ โหตีติ มคฺคสมาธินา จ ผลสมาธินา จ สมาหิโต โหตีติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ สมฺมาทิฏฺฐีติ มคฺคสมฺมาทิฏฺฐิยา สมนฺนาคโตฯ อิทํ ทุกฺขนฺติอาทีหิ จตูหิ สจฺเจหิ จตฺตาโร มคฺคา ตีณิ จ ผลานิ กถิตานิฯ อยํ ปน มคฺเคเนว อวิราธิตํ วิชฺฌติ นามาติ เวทิตพฺโพฯ สมฺมาวิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติยา สมนฺนาคโตฯ อวิชฺชากฺขนฺธํ ปทาเลตีติ อรหตฺตมคฺเคน ปทาเลติ นามาติ วุจฺจติฯ อิมินา หิ เหฏฺฐา อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชากฺขนฺโธ ปทาลิโต , อิธ ปน ปทาลิตํ อุปาทาย ปทาเลตีติ วตฺตุํ วฏฺฏตีติฯ

7. มลฺลิกาเทวีสุตฺตวณฺณนา

[197] สตฺตเม มลฺลิกา เทวีติ ปเสนทิรญฺโญ เทวีฯ เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโมติ เยน อิเธกจฺจา อิตฺถีฯ ทุพฺพณฺณาติ พีภจฺฉวณฺณาฯ ทุรูปาติ ทุสฺสณฺฐิตาฯ สุปาปิกาติ สุฏฺฐุ ปาปิกา สุฏฺฐุ ลามิกาฯ ทสฺสนายาติ ปสฺสิตุํฯ ทลิทฺทาติ ธนทลิทฺทาฯ อปฺปสฺสกาติ สเกน ธเนน รหิตาฯ อปฺปโภคาติ อุปโภคปริโภคภณฺฑกรหิตาฯ อปฺเปสกฺขาติ อปฺปปริวาราฯ อฑฺฒาติ อิสฺสราฯ มหทฺธนาติ วฬญฺชนกธเนน มหทฺธนาฯ มหาโภคาติ อุปโภคปริโภคภณฺฑโภเคน มหาโภคาฯ มเหสกฺขาติ มหาปริวาราฯ อภิรูปาติ อุตฺตมรูปาฯ ทสฺสนียาติ ทสฺสนยุตฺตาฯ ปาสาทิกาติ ทสฺสเนน ปาสาทิกาฯ วณฺณโปกฺขรตายาติ วณฺเณน เจว สรีรสณฺฐาเนน จฯ

อภิสชฺชตีติ ลคฺคติฯ พฺยาปชฺชตีติ ปกติํ ปชหติฯ ปติตฺถียตีติ โกธวเสน ถินภาวํ ถทฺธภาวํ อาปชฺชติฯ น ทาตา โหตีติ น ทายิกา โหติฯ เสยฺยาวสถปทีเปยฺยนฺติ เอตฺถ เสยฺยาติ มญฺจปลฺลงฺกาทิสยนํฯ อาวสโถติ อาวสถาคารํฯ ปทีเปยฺยํ วุจฺจติ วฏฺฏิเตลาทิปทีปูปกรณํฯ อิสฺสามนิกาติ อิสฺสาย สมฺปยุตฺตจิตฺตาฯ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ โกธนา อโหสินฺติ โกธมนา อโหสิํฯ อนิสฺสามนิกา อโหสินฺติ อิสฺสาวิรหิตจิตฺตา อโหสิํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

8. อตฺตนฺตปสุตฺตวณฺณนา

[198] อฏฺฐเม อตฺตนฺตปาทีสุ อตฺตานํ ตปติ ทุกฺขาเปตีติ อตฺตนฺตโปฯ อตฺตโน ปริตาปนานุโยคํ อตฺตปริตาปนานุโยคํฯ ปรํ ตปตีติ ปรนฺตโปฯ ปเรสํ ปริตาปนานุโยคํ ปรปริตาปนานุโยคํฯ ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเวฯ นิจฺฉาโตติ ฉาตํ วุจฺจติ ตณฺหา, สา อสฺส นตฺถีติ นิจฺฉาโตฯ สพฺพกิเลสานํ นิพฺพุตตฺตา นิพฺพุโตฯ อนฺโต ตาปนกิเลสานํ อภาวา สีตโล ชาโตติ สีตีภูโตฯ ฌานมคฺคผลนิพฺพานสุขานิ ปฏิสํเวเทตีติ สุขปฺปฏิสํเวทีฯ พฺรหฺมภูเตน อตฺตนาติ เสฏฺฐภูเตน อตฺตนาฯ

อเจลโกติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนวฯ โอรพฺภิกาทีสุ อุรพฺภา วุจฺจนฺติ เอฬกา, อุรพฺเภ หนตีติ โอรพฺภิโกฯ สูกริกาทีสุปิ เอเสว นโยฯ ลุทฺโทติ ทารุโณ กกฺขโฬฯ มจฺฉฆาตโกติ มจฺฉพนฺโธ เกวฏฺโฏฯ พนฺธนาคาริโกติ พนฺธนาคารโคปโกฯ กุรูรกมฺมนฺตาติ ทารุณกมฺมนฺตาฯ

มุทฺธาวสิตฺโตติ ขตฺติยาภิเสเกน มุทฺธนิ อภิสิตฺโตฯ ปุรตฺถิเมน นครสฺสาติ นครโต ปุรตฺถิมาย ทิสายฯ สนฺถาคารนฺติ ยญฺญสาลํฯ ขราชินํ นิวาเสตฺวาติ สขุรํ อชินจมฺมํ นิวาเสตฺวาฯ สปฺปิเตเลนาติ สปฺปินา เจว เตเลน จฯ ฐเปตฺวา หิ สปฺปิํ อวเสโส โย โกจิ สฺเนโห เตลนฺติ วุจฺจติฯ กณฺฑุวมาโนติ นขานํ ฉินฺนตฺตา กณฺฑุวิตพฺพกาเล เตน กณฺฑุวมาโนฯ อนนฺตรหิตายาติ อสนฺถตายฯ สรูปวจฺฉายาติ สทิสวจฺฉายฯ สเจ คาวี เสตา โหติ, วจฺโฉปิ เสตโกวฯ สเจ กปิลา วา รตฺตา วา, วจฺฉโกปิ ตาทิโสวาติ เอวํ สรูปวจฺฉายฯ โส เอวมาหาติ โส ราชา เอวํ วเทติฯ วจฺฉตราติ ตรุณวจฺฉกภาวํ อติกฺกนฺตา พลววจฺฉาฯ วจฺฉตรีสุปิ เอเสว นโยฯ พริหิสตฺถายาติ ปริกฺเขปกรณตฺถาย เจว ยญฺญภูมิยํ อตฺถรณตฺถาย จฯ

จตุตฺถปุคฺคลํ พุทฺธุปฺปาทโต ปฏฺฐาย ทสฺเสตุํ อิธ, ภิกฺขเว, ตถาคโตติอาทิมาหฯ ตตฺถ ตถาคโตติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนวฯ ตํ ธมฺมนฺติ ตํ วุตฺตปฺปการสมฺปทํ ธมฺมํฯ